¡Ukaki! Wuliwyanx warminakax jakäw mayjt’ayasipki

Wuliwyanx ¡Ukaki! Warminakax jakäw mayjt’ayasipki uka uñxtäwiw ch’amacht’ata, pä wakichäwiw sartayawiyata, uka wakichäwinakanx juk’amp warminakan qillqatanak wakt’ayañ munapxañapatakiw ch’amacht’ata ukhamarakiw Wikipiryan utjki ukanak uñt’apxañapatakisa. Aka amtax janis ch’amäkaspa ukhamjamakiwa, ukhamarus aka markan utjki uka jakäwiw uñt’ayata, llikanx sapür uñjatäki ukham ñanqhachäwinakaw utji, ukhamatx jan jark’antasis yatiyasiñax utjki uka chiqanakanx warminakarux janiw jasak iyawsatäkiti.

Uraqpachan sartayat amta ch’amachañatakiw, aka Inti jalsut kupituqu uraqitpachx kunayman qillqatax aka unxtäw ch’amacht’añatak wakt’ayawiyata. Jawilltäw uñt’ayatatx 400 jaqiw qillqantayasiwiyapxi, jupanakarux qalltat tukuyañkamaw jamuqanak askicht’añax yaticht’awiyata, ukhamatw Wikimedia Commonsanx walja jamuqanakax utjawiyi. Akhamx Wikimedia amtäwinakan warminakamp chachanakamp kikipat uñstapxañapatakiw jan suyt’as irnaqataraki. Aka qillqatanx, nayraqat uñstki uka jamuqax kunjams Wuliwyanx 8M sartasïwinx anqa chiqäxanakax katuntawiyata ukarakiwa. Uka jamuqax Thakhinakax aqantaskiwa sutin yant’äwinw atipt’awiyaraki, uka yant’äwx Mijiku Wikimedia p’iqichirinakaw nayrïr lapak phaxsix sarantayawiyapxaraki.

Llika thakhichäwi

Nayrïr maranakax 8M sartasïwirux niya patak warmikiw sarapxirïna, ukax janiw ukhamäxiti. Llikan warminakar jan walt’ayañax utjki ukas warminakatakix janiw pachpäxarakiti, ukhamarus llika thakhichäwinx warminakar sapür ñanqhachañax utjki ukham uñjañax utjaskakiwa, yaqhip kutix yamakis juk’amp ch’amamp ñanqhachat kunawa.

Llika thakhichäwinx kunayman jan walt’äwinakaw utjixa, llikax janiw sum purkiti, ukankapxañapatakix jaqinakarux janiw arxatañatakix kamachinakax utjkiti, ukax amuykañawa.Wakiskirjam amuyawiyata ukatw yaqhip ukham jan walt’äwinakxatx Wikipirya Ullart’añäni sutin tantachäwinakanx municipionakanx aruskipt’awiyataraki, ukanx kunjams llika uñsuñatakix jan walinakat jark’aqasiñas mayni pachpa amuyasiñas wakisi ukaw amuyawiyataxa.

Aka markanx yaqhip tamanakax khust’at amtanakanïpxiwa, juk’amp wakiskir amuyt’äwinakat qalltasax khithïtansa uka uñaqasiñataki, llikan jan walt’äwinakat jark’aqasiñatakiw juk’amp irnaqapxi. Ukhamïpanx, nayrïr maratpachx Internet.org ukankirinakamp maycht’asiñatakiw ch’amacht’awiyapxtha, ukankirinakaw akanakxatx utt’ayat chiqanakan irnaqañ yatipxi.

¿Kuns Wukiwyatpach lurawiyapxtha?

2024 maranx, phisqha marwa AFFCOM ukan iyawsat apnaqirjam phuqhawiyapxtha, 2 marwa qullqimp yanapt’ayasis irnaqapxtha, tunka marat jilaw inak yanapt’awiyapxaraktha. Ukham nayraqat kunayman yatiqasax . jichha marax pä luräwimpiw aksa uraqin utjawiyki uka uñxtäw ch’amacht’awiyapxtha, qillqat wakt’ayañatakiw mä yatichäwix utjawiyi, mä aruskipt’äwiw qillqirjam uñt’at jaqinakamp wakt’ayasiwiyaraki, jupanakampix kunjams warminakax amuyapxi, kunjamraks chachanakax amuyapxi ukxatw aruskipt’awiyata.

Flavio Machicado Viscarra Tamankirinakampiw qillqat wakt’ayañxatx yaticht’asiwiyaraki, Wikipiryanx kunjamas kastill arut qillqaña ukxatw juk’amp wakiskir yatiyäwinakx mä juk’ qhanancht’awiyata ukhamarakiw kunjams qillqañatakix nayraqat luraña ukxatsa, tukt’ayañatakix Wuliwya sarnaqäwinx khithi uñt’at warminakas utjawiyi ukxat qillqatanak sumaptayañataki jan ukax qillqañ qalltañatakiw yaticht’awiyapxaraktha. 

Aka yatichañ uru utjipanw jichhax kamachinakatxatx qillqatanakax utjxi, Warminakan Jan Ñanqhachat Jakasipxañapatak Utt’ayat Phuqhat Kamachimp yaqhanakampi, warminakxat qillqatas utjarakiwa, Barbarellampit Wara Vargas jamuqir kullakampit yaqhanakampita. Maysatuqutx, aka kasta yaticht’äwinakampix yaqha tamanakampix juk’amp mayacht’asitawa, Flaviadas wakichirinakamp mayacht’asitäki ukhama.

Yamakis kunayman amuyun jaqinakaruw jikthaptayawiyata ukhamarkiw kunayman anta warminakarus juk’ampis katuqt’awiyata. Yamakis Lupe Cajías yatiyir kullakas nänakamp chikacht’asiwiyarakiwa, jupax mä qillqat wakt’ayawiyi.

Wuliwya warminakax kunjams qillqatanakan uñstapxi ukxat aruskipt’awiyata

Warminakax kunjams yanak lurkasax jikxatasipxi, kunjamraks qillqkasaxa ukxat amuykipt’añatakiw mä aruskipt’äw wakt’ayawiyapxtha. Tatiana Suarez, nayra yänak uñjir kullakampir, Vicky Ayllón, Chukiyawu qillqirimpir, Quya Reyna, Altu Pata qillqirimpiruw jawillt’awiyapxtha. Aka warminakax kawkhatpachs amuyt’añ yatipxi ukaw juk’ampis yäqawiyata. Aka aruskipt’äwinx yaqhip amuykipt’äwinakaw utjawiyi, ukanakw uñt’ayañ munapxtha.

Yatiñax kunjams utt’ayasiwiyi ukhamarjamaw wakisirakixa. Tatiana Suarez kullakax yatiyäwinak siskistu jupanak kikipt’ayasa, amuykipt’äwinak phuqhacht’as irnaqañatakiw iwxt’awiyapxitu. Chacharuw juk’amp yäqañaxa sasin amuyatäki, warminakar yänakjam uñjatäki uka jan walt’äwinakaw t’unjañ munata. Ukhamw warminakan amuyup kutitatayañatakix phisqha iwxt’äwinak arst’wiyaraki.

Virginia Ayllón kullakax aka jiskht’äwimpiw aruskipt’äwx ch’amacht’awiyaraki; “Arunakatï chachanakat arxatasirïchi ukax ¿kunjams jiwasat arsuñatakix uka arunakx apnaqsna?” sasaw sawiyi. Khithinakas achachil awichanakasa uka amtthapiñas wakisirakiwa, awichanakasan arsutapas amtasiñasarakiwa sasaw arsuwiyi. Ukhamatw amuyupx uñt’ayawiyi, warmit arxatasirinakan qillqatanakap ullart’asa ukhamarak qillqt’as arunakap ch’amachasaw ukham amuyt’araki.

Maysatuqutx, Quya Reyna kullakax yaqhanakjam amuyt’asaw aymar warminakan sarnaqäwip kutjtayañatak arst’asiraki. Ukhamatw, warminakax chachanakar yanapt’añatakikiw marka apnaqkasax sarnaqapxi sasin arsuwiyi. Yaqha arunx, warminakax saräwinak apnaqirjamaw uñjatäpxi, janiw marka apnaqirinakjamaxa, marka apnaqañatakix chachamp chikt’atakipini jan ukax isinakamp saräwinakamp uñt’ayirjamak sarnaqapxi.

Justupatakw aruskipkasax amuykipt’ir Atamirinak apnaqañxat arst’awiyata, nänakax tamjamax kunjams aka tamanx ukxat amuykipt’ata ukxatw mä juk’x arxayt’awiyapxaraktha. Olga Paredes p’iqicht’ir kullakaw ukxatx mä qawqha arump arst’awiyaraki: “tamajatakix yatiñax jaqin yatiñapawa” sawiyiwa.

Tukt’ayañatakix, tamjamax utan irnaqirinakamp aruskipt’asaw tantachäw tukt’ayawiyapxaraktha, jikisisax kunjams amuyawiyatäki ukanakxat aruskipt’asitäspa ukxatw aruskipt’awiyapxthxa.