#FREEBASSEL: uwolnić zaginionego w Syrii aktywistę wolnej kultury

Translate this post

4Exif
Bassel Khartabil w 2010 roku. Fot. Christopher Lee Adams, domena publiczna.

Wostatnich miesiącach ekstremistyczne Islamskie Państwo Iraku i Lewantu (ISIL) wzięło na cel starożytne ruiny Palmyry. Bassel Khartabil, aktywista wolnej kultury i wikipedysta, pracował nad przygotowaniem trójwymiarowej dokumentacji tego bezcennego zabytku, by zachować go dla przyszłych pokoleń. Trzy lata temu został aresztowany przez syryjskie władze. Niedawno został wywieziony z więzienia w nieznanym kierunku. Jego przyjaciele i rodzina obawiają się o jego bezpieczeństwo.

Palmyra to „jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych na świecie”, zawierające „wiele spośród najwspanialszych zabytków starożytności”. Najwcześniejsze znaleziska archeologiczne z tego rejonu datuje się na okres neolitu, ok. 9.5 tysiąca lat temu. Miasto położone na skrzyżowaniu szlaków handlowych łączących wschód z zachodem przez tysiąclecia odgrywało olbrzymią rolę w historii Bliskiego Wschodu. Początek jego złotego okresu przypada na III wiek p.n.e. Spora część fascynujących ruin Palmyry wciąż pozostaje ukryta pod ziemią, jednak mimo to już w 1980 roku wpisano je na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na początku wojny domowej w Syrii prace archeologiczne zostały wstrzymane.

W maju ruiny zostały zajęte przez bojowników ISIL, którzy w trakcie swego podboju sporych połaci Iraku i Syrii już wcześniej zasłynęli niszczeniem obiektów dziedzictwa. Ugrupowanie początkowo twierdziło, że nie zamierza zrównywać Palmyry z ziemią a jedynie zniszczy te obiekty, które islamscy fundamentaliści uznają za „politeistyczne”. Ostatecznie jednak ISIL rozpoczęło niszczenie nawet zabytków niezwiązanych ze starożytnymi religiami. Rzymski amfiteatr wykorzystują do publicznych egzekucji. W sierpniu Chalid al-Asaad, syryjski archeolog znany dzięki swoim pracom nad zabytkami jako „mr. Palmyra”, został tam publicznie ścięty po przeszło miesiącu tortur. 6 października światowe media uzyskały potwierdzenie, że ISIL wysadziło w powietrze bezcenny łuk triumfalny, zbudowany przez Rzymian w II wieku n.e. dla uczczenia zwycięstw nad siłami Persów.

Na długo zanim świat usłyszał o ISIL, Bassel Khartabil rozpoczął pracę nad zachowaniem dziedzictwa Palmyry, którym chciał podzielić się z całym światem i ocalić go dla przyszłych pokoleń. Rozpoczęty w 2008 roku projekt łączył zdjęcia satelitarne zabytkowego miasta z dostępną dokumentacją, w celu stworzenia cyfrowego modelu 3D ruin i zabytków Palmyry. Prace nad projektem przerwało aresztowanie Bassela. Obecnie w serwisie Internet Archive oglądać można 16 zdjęć prezentujących wyniki pracy Bassela. 15 października w serwisie newpalmyra.org Jon Phillips, jego współpracownik, opublikuje kolejne wyniki ich wspólnej pracy – na wolnej licencji.

W chwilach wolnych od pracy nad dzieleniem się skarbami kultury swojego kraju ze światem, Bassel był informatykiem i aktywistą wolnej kultury, jednym z inicjatorów ruchu open-source w świecie arabskim. Był też jednym z aktywniejszych twórców arabskojęzycznej Wikipedii w początkach jej istnienia. Stworzył i prowadził syryjski ruch Creative Commons (CC), w ramach którego wspierał nie tylko wolne licencje, ale też wolne oprogramowanie i zasoby, jak Ubuntu i Wikipedię. – Bassel ciężko pracował nad likwidacją cyfrowego wykluczenia i edukacją swojego narodu na temat Internetu i narzędzi open-sourcepisała w 2013 ówczesna szefowa Creative Commons, Catherine Casserly. Podczas premiery arabskiej wersji licencji CC rolę Bassela w ich powstaniu określono jako kluczową.

Bassel udzielał się także w innych projektach open-source, m.in. współtworzył oprogramowanie Mozilla i ruch Openclipart. Aplikacja Aiki Framework jego autorstwa do dziś jest silnikiem napędzającym stronę internetową wolnej biblioteki klipartów. Wraz z Jonem Phillipsem założył niewielkie studio projektowe Fabricatorz, współtworzył także damasceński Aiki Lab, przestrzeń kreatywną i skupioną wokół niej społeczność osób zainteresowanych wolną kulturą i oprogramowaniem. Gośćmi Aiki Lab było wielu światowych luminarzy i liderów, m.in. Mitchell Baker, prezes Fundacji Mozilla. Wielu młodych mieszkańców Damaszku to właśnie tam po raz pierwszy zetknęło się z otwartą kulturą, a sam Bassel był tam obecny niemal przez całą dobę, jako że na miejscu działało o wiele lepsze łącze internetowe, niż w jego własnym mieszkaniu.

15 marca 2012, w pierwszą rocznicę wybuchu wojny domowej w Syrii, Bassel zniknął w drodze do Mezzeh, południowej dzielnicy syryjskiej stolicy. Kilka tygodni później miał wziąć ślub z Nourą Ghazi, syryjską prawniczką i działaczką na rzecz praw człowieka. Do dziś nie jest jasne co doprowadziło do jego aresztowania ani dlaczego został zatrzymany przez syryjskie władze.

Od trzech lat przetrzymywany był w niesławnym więzieniu Adra, oskarżony o „narażenie na szwank bezpieczeństwa państwa”. ONZ potwierdziła, że w tym czasie Bassel był wielokrotnie torturowany, maltretowany i pozbawiony możliwości kontaktu z prawnikiem, co stanowi naruszenie podstawowych praw człowieka. Grupa Robocza ds. Bezpodstawnych Zatrzymań Komisji Praw Człowieka ONZ uznała w niedawnej opinii, że pozbawienie Bassela wolności miało charakter arbitralny. Choć warunki panujące w więzieniu Adra są dramatyczne, zamknięty w nim Bassel Khartabil znajdował się przynajmniej w Damaszku, blisko swojej rodziny i przyjaciół. W styczniu 2013 udało mu się nawet zza krat wziąć ślub ze swoją narzeczoną.

Jak pisze Noura na facebookowej stronie FreeBasselSafadi, 3 października 2015 żandarmeria syryjska rozkazała Basselowi spakować swoje rzeczy i przygotować się do wyjazdu „zgodnie z decyzją sądu polowego”. Obawiając się o swój los, Bassel zostawił swoją obrączkę współwięźniowi. Od tego czasu jego rodzina nie miała od niego żadnych wieści, a 10 października numer więzienny Bassela przyznano innemu więźniowi. Żadna z instytucji państwa syryjskiego nie przyznaje się do przetrzymywania go.

Jedną z osób poszukujących Bassela jest jego przyjaciółka i była koordynatorka Creative Commons na kraje arabskie Donatella Della Ratta. Jak mówi, wraz z Nourą obawia się, że zostanie oskarżony w masowym procesie, bez prawa do obrony. – Ale przede wszystkim musimy się dowiedzieć gdzie jest przetrzymywany. Wzywamy do jego natychmiastowego uwolnienia – mówi Della Ratta. – Ile razy jeszcze mam czuć tę samą trwogę, troskę i strach przed nieznanym? – pisze na Facebooku narzeczona Bassela.

W tej sytuacji cały ruch Wikimedia staje po stronie Bassela, szanując jego oddanie dla sprawy wolnego dostępu do wiedzy i otwartej kultury. Martwimy się o jego los i wspieramy wysiłki na rzecz jego bezpiecznego powrotu do domu.

Więcej informacji na temat sytuacji Bassela można uzyskać na stronie freebassel.org, a także na stronie Electronic Frontier Foundation, facebookowym profilu FreeBasselSafadi, i z konta @freebassel na Twitterze. Informacje o nim w portalach społecznościowych oznaczamy hashtagiem #freebassel, można też podpisać petycję w sprawie jego uwolnienia na stronie Change.org.

Katherine Maher, Chief Communications Officer
Ed Erhart, Editorial Associate
Wikimedia Foundation

Przetłumaczone przez Krzysztof Machocki

Archive notice: This is an archived post from blog.wikimedia.org, which operated under different editorial and content guidelines than Diff.

Can you help us translate this article?

In order for this article to reach as many people as possible we would like your help. Can you translate this article to get the message out?