De heldere toekomst van de “donkere modus”: Hoe de donkere modus de toegankelijkheid van Wikipedia zal veranderen

Dit is een vertaling van de post van Jon Robson dd 17 juli 2024

De donkere modes (dark mode) is beschikbaar voor Wikipedia (eindelijk!).

De donkere modus was een van de meest gewenste functies. Deze functie verbetert de leestoegankelijkheid en vermindert de visuele belasting voor zowel de lezers als voor de gemeenschappen van Wikimedianen omdat het een omgeving biedt met een lager contrast. De functie is nu beschikbaar op een aantal geselecteerde wiki’s, zowel in de mobiele weergave als voor desktopcomputers. De donkere modus werkt in de leesmodus, maar ook bij het bewerken!

Het lijkt heel eenvoudig om de functie donkere modus in te voeren. Het project bleek echter ingewikkeld en ging gepaard met specifieke uitdagingen op Wikipedia en andere Wikimedia projecten. De ontwerpteams van de Foundation werkten intensief samen met vrijwillige technische bewerkers om deze functie tot stand te brengen.

Waarom de donkere modus van belang is

De lezers en de gemeenschappen van bewerkers van Wikipedia wilden een donkere modus, ook wel nachtmodus genoemd! Het was een van de functies waarvoor de bewerkers de meeste verzoeken indienden; in elk geval al vanaf 2019. Het ontbreken van deze functie was een continue bron van ontevredenheid op de sociale media van de Wikimedia Foundation. Daar kwam nog bij dat onze analyse van de statistieken liet zien dat 20% van onze lezers hun operating systeem hebben ingesteld met een voorkeur voor de donkere modus. Hoewel de resultaten van onderzoek verschillen, wordt de donkere modus vaak geroemd omdat het de visuele belasting zou verminderen en het mensen met medische problemen zou helpen.

De vraag was dan ook niet óf deze functie ingevoerd zou moeten worden, maar hóe. In de eerste plaats moest de Wikimedia Foundation onderliggende beperkingen van de software en de architectuur oplossen. Deels is dat gelukt bij het ontwerpen van de Vector 2022 skin. Dit hebben we in detail beschreven in ons vorige blogbericht “Dark mode is coming“. Vervolgens ging het Webteam aan de gang met een project om de toegankelijkheid voor lezers te verbeteren. Tenslotte moesten we nog de vraag beantwoorden hoe de donkere modus mogelijk gemaakt kon worden.”

Door gebruikers gemaakte inhoud

Wikipedia is een unieke website, gebaseerd op een enorme hoeveelheid inhoud die door gebruikers is gemaakt. Veel van die inhoud gebruikt HTML codering, waarbij er vanuit wordt gegaan dat alleen de lichte modus beschikbaar is. Door de donkere modus in te voeren bestaat het risico dat pagina’s die gebruikers gedurende vele jaren en met veel zorg hebben ontworpen niet meer toegankelijk zijn in die donkere modus.

Als kleur belangrijk is

Kleur speelt soms een grote rol in een Wikipedia artikel. We hebben een snelle truc overwogen om de donkere modus in te voeren, namelijk door alle kleuren op een pagina donkerder te maken. Dat zou echter zorgwekkende gevolgen gehad hebben. Beoordeel dit zelf voor het Engelstalige artikel International Orange. Hieronder kan je zien hoe de kleurvlakken in de beide versies verschillen.

In het bovenste voorbeeld zijn de kleuren juist. In het onderste voorbeeld zijn de kleuren vervormd door de “donkere modus truc” waardoor er verkeerde informatie wordt gegeven. Zonder nauwkeurige observatie lijkt er weinig mis te zijn met de weergave. Het risico bestaat dus met de snelle truc dat een kwestie zoals deze niet opgemerkt gaat worden.

Hoewel de gevolgen in dat voorbeeld niet bijzonder groot zijn, zijn er veel situaties te bedenken waarbij onjuiste informatie over kleur tot ernstiger problemen kan leiden.

Een kans voor toegankelijkheid

Om oplossingen voor de hierboven beschreven problemen te vinden, gebruikten we de Engelstalige Richtlijnen voor toegankelijke kleurcontrasten op het web. Daarmee konden we bepalen welke pagina’s kleuren en kleurcombinaties bevatten die het lezen moeilijker maakten. We ontdekten dat veel artikelen op Wikipedia ook al toegankelijkheidsproblemen hadden in de lichte modus. Op het artikel over Wrexham A.F.C. hadden alle kopjes van tabellen een ontoegankelijke rode achtergrond, omdat deze voetbalclub in het rood speelt. (Dit is nu opgelost!)

Kleur kan van belang zijn om kennis over te brengen. Als bijvoorbeeld de kleur International orange wordt beschreven helpt het om die kleur ook te laten zien. Maar veel vaker is het tonen van een kleur een kwestie van smaak. Sommige kleuren hebben onwenselijke bijbetekenissen die kunnen lijden tot een verkeerd begrip van de informatie. De kleur rood kan bijvoorbeeld in verband worden gebracht met waarschuwingen en gevaar. In het algemeen moeten kleuren met de nodige voorzichtigheid gebruikt worden. Middels dit project wilden we het makkelijker maken voor de vrijwilligers om eventuele problemen met kleuren in de door gebruikers gemaakte inhoud te vinden en op te lossen.

Omdat Wikipedia door iedereen kan worden bewerkt, is toegankelijkheid een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Het invoeren van de donkere modus is dan ook een kans om de inhoud van Wikipedia te verbeteren. Het invoeren van deze sterk gewenste functie is dan ook een goede manier om de gemeenschap zich beter bewust te laten worden van problemen met de leestoegankelijkheid in die modus maar ook voor bestaande problemen in de lichte modus.

Onze inhoud verbeteren

Hoewel er uitdagingen blijven bestaan om artikelen te verbeteren, vonden we het van belang om niet de snelle truc te gebruiken. In plaats daarvan maakten we de inhoud beter. Immers, Wikipedia gaat juist over een continue samenwerking om de encyclopedie te verbeteren.

Om dit te ondersteunen hebben we hulpmiddelen gemaakt om problemen te signaleren en om het de gebruikers mogelijk te maken om hierbij betrokken te zijn en onze inhoud beter toegankelijk te maken. Omdat er dus problemen bestonden met het bestaande kleurgebruik in de lichte modus, hebben we besloten om de donkere modus voorzichtig uit te rollen.

We hebben de donkere modus op alle Wikipedia versies ingevoerd voor de ingelogde gebruikers. Voor niet ingelogde gebruikers (dat wil zeggen, de meeste lezers) hebben we de donkere modus alleen ingevoerd als er technische bewerkers waren om kleurproblemen op te lossen, of bij wiki’s waar slechts weinig problemen optraden. Dat wil zeggen, we voerden de functie in op de Engelse, Modern geschreven Chinese, Franse, Japanse, Nederlandse, Poolse en Portugese Wikipedia, maar ook op een aantal kleinere Wikipedias. We zien er naar uit om de donkere modus beschikbaar te maken op nog meer taalversies, maar we moeten dan eerst samenwerken met de technische bewerkers daar.

Als jij Wikipedia bewerkt en kennis hebt van CSS en sjablonen, dan moedigen wij jou aan om mee te helpen. Als jouw wiki nog geen Vector 2022 heeft als de default skin voor desktopcomputers, en als jij de donkere modus daar wel beschikbaar wilt maken voor iedereen, neem dan contact op met jouw gemeenschap en met ons. De donkere modus werkt namelijk alleen op de skins Minerva (op mobieltjes) en op Vector 2022 (op desktopcomputers).

Dank julle wel!

Dit was een traject met veel verhelderende gesprekken! In de eerste plaats, speciale dank aan alle vrijwillige bewerkers die het bestaande kleurgebruik hebben bijgewerkt. Vervolgens onze dank aan Bernard, Edward, George, Jan, Jennifer, Justin, Kim, Mo, Olga, Nat, en Steph van het Webteam, en aan Anne, Barbara, Chris, Eric, Derek, Lauralyn, Roan en Volker van het Design System team. Zij zijn ongelooflijk geduldig en responsief gebleven tijdens dit project met onze snel veranderde behoeftes. Dank ook richting het MediaWiki Engineering team en met name voor Moriel, die dit project samen met ons opstartte en die ons hielp om alles op gang te krijgen. Ook dank aan Volker en MusikAnimal die vele jaren geleden hier al mee begonnen en die ons zo stimuleerden. Onze product-ambassadeurs Bachounda, Isabel, Mehman en Phuong, evenals onze Movement Communications support Szymon speelden een essentiële rol door ons blijvend te verbinden met onze gemeenschap van bewerkers. Als leider van Web tech was ik verantwoordelijk voor de technische aspecten van het project.

Bovendien gaat onze dank zoals altijd uit naar de Wikimedia gemeenschappen die ons hielpen terwijl het project liep en ook naar de cruciale bijdragen van andere collega’s en vrienden die ons hielpen met onze programmatuur en inhoud. De Wikimedia Hackathon van 2024 in Estland speelde een belangrijke rol! Teneinde niemand te missen, heb ik een pagina gemaakt om hulde te brengen aan de vele mensen die geholpen hebben —  help alsjeblieft om die pagina uit te breiden!

Ik hoop dat jullie als lezers ook gaan genieten van Wikipedia in de donkere modus!